Diabetes en beweging: Waarom is fysiotherapie onmisbaar?

Wat is diabetes?

Diabetes mellitus is een chronische aandoening waarbij het lichaam de bloedsuikerwaarde (glucose) niet goed in evenwicht kan houden. Er zijn twee hoofdvarianten van de aandoening:

Diabetes type 1: het lichaam maakt geen of te weinig insuline aan

Diabetes type 2: het lichaam is ongevoelig geworden voor de insuline

Insuline is een hormoon dat zorgt voor het regelen van het glucosegehalte in het bloed, waardoor deze bij mensen zonder diabetes nooit te hoog of te laag is. Een te hoge bloedsuikerwaarde is ongezond en kan op de lange termijn schade aanbrengen aan het lichaam. Bij type 1 is het toedienen van insuline essentieel, maar bij type 2 kan een combinatie van leefstijl verandering en extra insuline nodig zijn.

Waarom kan diabetes gevaarlijk zijn?

Te lang rondlopen met een hoge glucosewaarde kan gevaarlijk zin. Hierdoor kunnen veranderingen optreden in het lichaam zoals:

1. Schade aan de bloedvaten: Aderverkalking komt dan ook vaker voor bij mensen met diabetes en verhoogt de kans op hart- en vaatziekten enorm. Aantasting van bloedvaten zorgt ook voor een slechte doorbloeding, vooral in de benen en voeten. Mensen met diabetes moeten dan ook erg uitkijken dat ze geen wondjes krijgen op hun voeten. Dit kunnen namelijk open wonden blijven die niet meer genezen, wat in extreme gevallen zelfs kan leiden tot amputatie. Ook de bloedvaten in de ogen kunnen worden aangetast waardoor er slechtziendheid kan optreden.
2. Aantasting van de nieren: diabetes is een van de meest voorkomende oorzaken van nierschade. Je merkt hier in het begin vaak niks van. Het is een complicatie die in ernstige gevallen kan zorgen voor nierdialyse of een niertransplantatie
3. Neuropathie: onder- of overgevoeligheid van de zenuwen als gevolg van diabetes. Verlies of vermindering van gevoel in bijvoorbeeld handen of benen. In combinatie met de slechte wondgenezing van de voeten kan dit een gevaarlijke combinatie zijn, omdat mensen een wondje op hun voeten vaak niet voelen. Ook komen tintelingen, prikkelingen, pijnen of kramp in vooral armen en benen vaak voor.

Dat diabetes ongezond is zien we ook terug in de cijfers: volgens de laatste cijfers is de levensverwachting van patiënten met diabetes type 1 zo’n 13 jaar lager ten opzichte van mensen zonder diabetes. Bij type 2 ligt dit op 4 jaar. Maar diabetespatiënten leven niet alleen korter, ze ervaren ook een lagere kwaliteit van leven ten opzichte van mensen die geen diabetes hebben.

Bewegen en diabetes

In het algemeen krijgt een patiënt met diabetes het advies om iedere dag minstens 30 minuten matig-intensief te bewegen (Nederlandse Norm Gezond Bewegen, NNGB). Helaas blijkt een groot deel van de patiënten met diabetes nog steeds niet aan de NNGB te voldoen. Bewegen is de sleutel om diabetes onder controle te krijgen, zeker bij mensen met diabetes type 2 zijn de effecten positief:

1. Verbetering van de insulinegevoeligheid: door te sporten en bewegen kunnen de cellen in je lichaam de suikers uit je bloed beter opnemen. Je bloedsuikerspiegel blijft stabieler. Hierdoor kan het zijn dat je minder medicatie nodig hebt om je bloedsuikerspiegel op pijl te houden.
2. Gunstiger lichaamsgewicht: overgewicht is een belangrijke risicofactor om diabetes te ontwikkelen. In 2015 had 17% van de mensen met obesitas (ernstig overgewicht) ook diabetes tegenover 3% van de mensen zonder obesitas.
3. Preventie van complicaties: door regelmatig te bewegen kan de kans op ernstige complicaties (beschreven in de alinea hierboven) worden verminderd.

Rol van de fysiotherapeut

Sporten heeft direct invloed op je bloedsuikerspiegel. Je spieren verbruiken tijdens het sporten glucose (suiker) als brandstof. Als de spieren tijdens het sporten veel brandstof nodig hebben, bestaat de kans op een lage bloedsuikerspiegel (hypo). Ook kan het zijn dat de bloedwaarden te hoog worden waardoor de kans op een hyper bestaat. Patiënten vinden dit vaak eng en bewegen daarom liever niet.

De fysiotherapeut kan helpen om over deze beweegangst heen te komen door dit proces goed te monitoren en een geleidelijke opbouw in trainingsintensiteit in te voeren. De fysiotherapeut zal trainingsvormen gebruiken voor ander andere de verbetering van het uithoudingsvermogen, spierkracht en de balans. Het doel van de fysiotherapeut is dan ook om structurele verandering in het beweeggedrag van de patiënt aan te brengen. De beweeg- en gedragsveranderingen kunnen bestaan verder uit:

• Inzicht geven in de mogelijkheden om te sporten en bewegen
• Versterken van de zelfredzaamheid
• Opvoeren van de belasting en belastbaarheid
• Leren plezier te ervaren in bewegen

Bronvermelding

Artikelen

Miller, Y. D., & Dunstan, D. W. (2004). The effectiveness of physical activity interventions for the treatment of overweight and obesity and type 2 diabetes. Journal of Science and Medicine in Sport, 7(1 Suppl), 52–59. https://doi.org/10.1016/s1440-2440(04)80278-0

Schwingshackl, L., Missbach, B., Dias, S., König, J., & Hoffmann, G. (2014). Impact of different training modalities on glycaemic control and blood lipids in patients with type 2 diabetes: A systematic review and network meta-analysis. Diabetologia, 57(9), 1789–1797. https://doi.org/10.1007/s00125-014-3303-z

Websites

Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2016/45/vaker-diabetes-bij-mensen-met-obesitas

Overheid.nl. https://wetten.overheid.nl/BWBR0018492/2020-01-01#Bijlage1

VZinfo. https://www.vzinfo.nl/diabetes-mellitus/sterfte#:~:text=Diabetes%20was%20bij%207%25%20de,wie%20diabetes%20als%20onderliggende%20doodsoorzaak